Давлат банкларини хусусийлаштириш жараёни яна ортга сурилиши мумкин. Бу ҳақда 16 апрель куни Fitch Ratings конференциясида агентликнинг банк сектори директори Павел Каптел Spot.uz’га маълум қилди.

Fitch вакили 2025 йил охиригача Алоқабанк, Асакабанк ва Ўзсаноатқурилишбанкни сотиш вазифасини “катта амбиция” деб баҳолаган. Унинг таъкидлашича, ҳукумат, Марказий банк ва давлат банклари инвесторлар билан битим тузиш учун олдиндан тайёргарлик ишларини амалга оширмоқда.

“Аммо бизнинг базавий сценарийимизга кўра, бу йилнинг ўзида учта банкни ҳам сотиш анча қийин бўлади. Тахминимизча, камида 1−2 та банкнинг сотилиши келгуси даврга қолдирилиши мумкин”, деди Павел Каптел.

Унинг қайд этишича, жаҳон молия бозорларидаги бугунги ноаниқлик шароитида ривожланаётган бозорларга, хусусан Ўзбекистонга “хорижий инвесторларнинг барқарор қизиқиши мавжудлиги” давлат банкларини хусусийлаштиришнинг муҳим шарти ҳисобланади.

Давлат банкларини хусусийлаштириш

2019 йилнинг апрель ойида президент Ўзсаноатқурилишбанк акциялари пакетини бирламчи (IPO) ва Алоқабанкникини иккиламчи (SPО) таклифга қўйиш тўғрисида қарор қабул қилди. Бир йил ўтиб, 2020 йилда давлат раҳбари ЕТТБ ва бошқа халқаро ташкилотларни жалб қилган ҳолда 6 та банкдаги давлат улушларини босқичма-босқич сотиш режасини тасдиқлади.

2022 йилда тасдиқланган хусусийлаштириш дастурида Халқаро молия корпорацияси, Европа тикланиш ва тараққиёт банки ҳамда Осиё тараққиёт банкини жалб қилган ҳолда йил охирига қадар “Ўзсаноатқурилишбанк” АТБ ва “Асакабанк” АТБнинг давлат улушлари савдога чиқарилиши белгиланди.

Шунингдек, 2023 йил 1 июлга қадар АТ “Халқ банки”, “Микрокредитбанк” АТБ, АТ “Алоқабанк”, “Агро банк” АТБ, “Ўзмиллийбанк” АЖларнинг акцияларини фонд биржаси орқали оммавий жойлаштириш (IPO) ишларини ташкиллаштириш вазифаси қўйилди.

Бироқ, 2023 йил август ойида улушларни сотиш муддати 2024 йил охирига кўчирилди, кейин эса 2025 йил охиригача узайтирилди.

Иқтисодчи Отабек Бакиров давлат банкларининг хусусийлаштирилиши ортга сурилиши ҳақида ёзар экан, давлат банклари жозибадорлигига салбий таъсир кўрсатаётган бир қатор омилларни санаб ўтди.

"Давлат банкларининг хусусийлаштирилиши бўйича 7 йилдан бери такрорланаётган риторикага қарамай, амалиётда давлат банклари тобора банкка хос бўлмаган, маъмурий ва юқори хатарли амалиётларга жалб қилинишда давом этмоқда (ҳатто кучаймоқда). Уларнинг сотувга тайёрлашдан аввалги даврда фаол тижорийлашуви, тозаланиши ва активларининг қайта таркибланиши кузатилаётгани йўқ. Муаммоли активлар юқорилигича қолмоқда. Инвестициявий муҳит ҳам кўтаринки эмас", деб ёзди Отабек Бакиров.

Иқтисодчининг сўзларига кўра, хусусийлаштириш кейинчалик ҳам ортга чўзилиши, давлат банклари реал қиймати янада пасайиши мумкин.

"Яъни ҳозирги реалликларда давлат банклари хусусийлаштирилишини яна ва яна кечиктиришда давом этиши бу норма. Бошқача бўлиши ҳам мумкин эмас. Парадокс шундаки, давлат банкларининг реал қиймати йилдан-йилга арзонлашишда давом этаверади. Шахсан мен давлат банклари охир-оқибатда шу банкларнинг садоқатли менежменти (кураторлари) ёки уларга боғланган бизнес тузилмалар ўзбекча усулда, сопини ўзидан чиқариб “хусусийлаштириб” олиниши эҳтимолини юқори баҳолайман (балки давлат банкларининг аҳволини тинимсиз ёмонлаштирувчи амалиёт ва ҳаракатлардан асл мақсад ҳам шудир)", деб ёзди иқтисодчи ўз Telegram саҳифасида.

Молия вазирининг собиқ ўринбосари, "Ўзсаноатқурилишбанк" АТБ Кузатув кенгаши раиси Одилбек Исаков ўтган йили иқтисодчи Отабек Бакировнинг "Dialog" лойиҳасида берган интервьюсида банкларни хусусийлаштириш нега кечикаётганига изоҳ бериб ўтган эди.

"Бир нарсани сотмоқчи бўлсангиз унга харидор ҳам бўлиши керак-ку. Ҳозирги геосий вазият, ундан ташқари жаҳон бозорида ставкаларнинг кескин ошиб кетиши каби омилларнинг барчаси хусусийлаштириш жараёнига салбий таъсир кўрастувчи омиллар ҳисобланади", деган эди молиячи.

Эслатиб ўтамиз, Fitch Ratings вакили Павел Каптел 2024 йилда ҳам давлат банкларини хусусийлаштириш муддатлари кечикишини айтганди.