Ўзбекистоннинг банкларни хусусийлаштириш дастурини тартибга солувчи органлар аввало Ўзсаноатқурилишбанк улушини сотишни устувор йўналиш сифатида белгилашмоқда ва бу банк бошқа давлат банклари учун ҳам “намунавий модел” бўлиши мумкин, деб ёзмоқда Fitch Ratings.

“Биз яқин муддатда кенг кўламли банк хусусийлаштирувларини кутмаймиз, чунки бизнес моделини ўзгартириш суръатлари секин, банк кўрсаткичларига салбий таъсир қилаётган сиёсий кредитлар улуши катта, кредитлаш ўсишини чеклаб турган капитал етишмовчилиги мавжуд, шунингдек банклар ўртасидаги рақобат ҳам юқори”, дейилади агентлик хабарда.

Давлатга қарашли банкларнинг давом этаётган бизнес модели трансформацияси – яъни аввалгидек йўналтирилган кредитлар беришдан кўра тижорий фаолиятни кенгайтиришга эътибор қаратилиши – уларнинг рентабеллиги, корпоратив бошқаруви, риск-менежменти ва операцион самарадорлигини яхшилаши кутилмоқда.

Бу ислоҳотлар хорижий инвесторларни жалб қилишга ёрдам бериши мумкин. Агар халқаро молиявий институтлар (IFIлар) уларда кичик улушдор сифатида иштирок этса, сотув истиқболлари ошиши мумкин. Шу билан бирга, ривожланаётган бозорларга инвесторлар қизиқиши ҳам муваффақият учун муҳим омил бўлиб қолади.

Fitch'га кўра, Ўзбекистон Миллий Инвестиция Жамғармаси (UzNIF) Ўзсаноатқурилишбанкни трансформация қилишда марказий роль ўйнайди. Ҳукумат Ўзсаноатқурилишбанкни хусусийлаштиришнинг асосий объекти сифатида белгилаган. UzNIF банкни сотувга тайёрлашни устувор вазифа қилиб олган бўлиб, бу яқин йилларда муваффақиятли транзакция эҳтимолини оширади.

2025 йил сентябрь ойидаги президент фармонига кўра, Ўзбекистон Тикланиш ва Тараққиёт Жамғармаси ўзининг SQBдаги 30% улушини Иқтисодиёт ва молия вазирлигига ўтказади, ундан сўнг улуш UzNIFга топширилади. Бу чоралар ҳамда аввалги қонунчиликка киритилган ўзгартишлар Ўзсаноатқурилишбанкдаги назорат пакетини 2025 йил охиригача сотиш бўйича аввалги мақсадни бекор қилади. Ҳукуматнинг 2025 йил июлида қабул қилинган фискал стратегиясида Ўзсаноатқурилишбанк, Асакбанк, Алоқабанк ва Туронбанкни 2026 йилда ёки ундан кейин хусусийлаштириш режалаштирилган.

Ушбу тартибга оид ўзгаришлар ҳукумат стратегиясининг янада танлаб ёндашувга ўтаётганини кўрсатади. Энди ҳукумат ресурслари ва ислоҳотлар диққат маркази Ўзбекистоннинг учинчи йирик банки бўлган Ўзсаноатқурилишбанкни хусусийлаштиришга қаратилган. Хусусийлаштирилиши режалаштирилган банклар ичида Ўзсаноатқурилишбанк тижорий моделга ўтиш бўйича нисбатан олдинга кетган бўлиб, унда корпоратив бошқарув ва риск-менежмент тизимлари мустаҳкамланиб бормоқда.

Franklin Templeton томонидан бошқарилаётган UzNIFнинг иштироки Ўзсаноатқурилишбанк трансформациясини янада тезлаштириши, шунингдек банкнинг потенциал стратегик инвесторлар учун жозибадорлигини ошириши кутилмоқда.

Шунингдек, 2025 йил октябр ойида Ўзсаноатқурилишбанк томонидан чиқарилган 300 млн долларлик AT1 инструментлари — Ўзбекистонда бу каби биринчи бўлган эмиссия — банкнинг капитал базасини мустаҳкамлаган. Бу эса кредит портфелининг сезиларли кенгайишига ва рентабелликнинг ошишига ёрдам берди, айниқса юқори маржали бўлган кичик ва ўрта бизнес (КЎБ) ҳамда чакана сегментларда.

Банк ушбу эмиссия тартибга солувчи капитал кўрсаткичларини тахминан 300 база пунктга оширишини ва 2026–2027 йилларда қўшимча 2,1 млрд долларлик кредитлар беришга имконият яратишини, бу эса 80 млн доллардан ортиқ қўшимча соф фоиз даромади келтиришини кутмоқда. Капиталнинг бундай мустахкамланиши Ўзсаноатқурилишбанкнинг тижорий трансформациясини акс эттиради ва уни хусусийлаштириш учун янада қулай ҳолатга келтиради.

Бизнинг асосий сценариймизга кўра, Ўзсаноатқурилишбанкдаги назорат пакети улушининг сотилиши 2026 йилда кутилayotgan UzNIFнинг IPOсидан кейин амалга ошиши эҳтимоли юқори. Бу жараён банк хусусийлаштирилишини янада жадаллаштириши мумкин. Ўзсаноатқурилишбанкнинг муваффақиятли хусусийлаштирилиши Асакабанк ва Алоқабанк каби бошқа давлат банклари учун ҳам намунавий модел бўлиб хизмат қилиши мумкин, уларнинг хусусийлаштириш истиқболлари, эҳтимол, 2030 йилгача чўзилади.

Ушбу банклардаги бизнес модели трансформацияси давом этмоқда. Асакабанкда даромадлилиги паст бўлган “мерос” кредитлар улуши катта бўлиб, капитал чекловлари сабабли КЎБ ва чакана сегментдаги юқори маржали кредитларга тез ўтиш имконияти чекланган. Алоқабанк эса ёш тадбиркорларни субсидияланган кредитлар билан қўллаб-қувватлаш бўйича янги сиёсий вазифа юклангани сабабли яқин йилларда сотишга камроқ мос келади.

Ўзсаноатқурилишбанкнинг муваффақиятли AT1 жойлаштириши бошқа хусусийлаштирилиши режалаштирилган давлат банклари учун ҳам муҳим прецедент яратди, айниқса сўнгги йилларда ҳукуматнинг одатий кредит қўллаб-қувватлаши камайганини инобатга олганда, дейилади агентлик матнида.