Марказий банк томонидан кредит ташкилотларига қўйиладиган талабларга ўзгартириш киритишга оид янги қонун лойиҳаси муҳокамага қўйилди.

Регуляторнинг қайд этишича, сўнгги вақтларда банк карталари билан боғлиқ фирибгарлик ҳолатлари, жумладан ўзини банк, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи орган вакили сифатида таништириб, фуқароларнинг ишончига кираётган фирибгарлар кўпаймоқда.

Улар ижтимоий инжиниринг усуллари — ёлғон қўнғироқ, сохта ҳавола ва мобил иловалар орқали аҳолининг Click, Payme ва бошқа шу каби иловалардаги логин ва пароллари ҳамда бир марталик OTP-кодларини қўлга киритмоқда. Натижада, фирибгарлар фуқаролар маблағларини ечиб олиш, айниқса, улар номига рухсатсиз онлайн микроқарз расмийлаштириш имкониятига эга бўлишмоқда.

2024 йилнинг дастлабки 9 ойида бундай фирибгарликлар оқибатида 8 млрд сўм моддий зарар етказилган. Бунинг асосий сабаби сифатида кредит ташкилотларининг маълумотларни кредит бюроларига кечиктириб тақдим этиши кўрсатилмоқда.

Амалдаги тартибга кўра, кредит ахбороти расмийлаштирилгач, маълумотлар кейинги иш кунидан кечиктирмасдан юборилади. Бу эса қуйидаги муаммоларни юзага келтирмоқда:

• кечиктириб юборилган маълумот сабабли бошқа кредит ташкилоти шу куннинг ўзида фуқаро номида кредит мавжуд эмаслиги ҳақида нотўғри жавоб олмоқда;
• бир фуқаро номига бир кунда бир нечта микроқарз расмийлаштирилмоқда;
• фирибгарлик ҳолатлари кескин ортмоқда.

Шундан келиб чиқиб, Марказий банк “Кредит ахборот алмашинуви тўғрисида"ги низомга ўзгартириш киритишни таклиф қилмоқда. Унга кўра, кредит ташкилотларига кредит маълумотларини кредит бюроларига реал вақт режимида ҳамда кейинги иш кунидан кечиктирмасдан тақдим этиш мажбурияти юклатилади.

Шу билан бирга, низомга “реал вақт режимида” тушунчаси киритилиб, кредит ташкилотлари ва кредит бюролари ўртасидаги ахборот алмашинуви ҳуқуқий мезонлар асосида тартибга солинади.

Марказий банк бу талаб кредит ахборотининг долзарблиги ва тўлиқлигини таъминлаши, фирибгарликнинг олдини олишга хизмат қилиши ҳамда фуқароларнинг кредит тарихини шакллантиришда хавфсизликни кучайтиришини кутмоқда.